Een recente studie van Pesticide Action Network (PAN) Europe onthult zorgwekkende niveaus van trifluorazijnzuur (TFA), een afbraakproduct van PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen), in Europese wijnen. Deze ‘forever chemicals’ worden in toenemende mate aangetroffen in voedsel en dranken, met wijn als een opvallend voorbeeld.
Forever chemicals, ook wel bekend als PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen), worden zo genoemd vanwege hun extreme persistentie in het milieu en in het menselijk lichaam. Hun chemische bindingen zijn zo sterk dat ze duizenden jaren nodig hebben om in de natuur te worden afgebroken en zich oneindig in het lichaam kunnen ophopen.
Wat is trifluorazijnzuur (TFA)
TFA is een zeer persistente stof die ontstaat uit de afbraak van bepaalde PFAS, zoals die gebruikt worden in pesticiden en gefluoreerde gassen (F-gassen) voor koelsystemen. Omdat TFA niet door natuurlijke processen wordt afgebroken, hoopt het zich op in water, bodem, planten en zelfs in menselijk bloed. Recente studies suggereren dat TFA risico’s kan opleveren voor de reproductieve gezondheid, hoewel de exacte toxicologische effecten nog niet volledig zijn onderzocht. De aanwezigheid van TFA in voedsel, zoals wijn, is daarom een groeiende zorg voor de volksgezondheid en het milieu.
Belangrijkste bevindingen van de studie
De studie van PAN Europe analyseerde 49 wijnen uit tien Europese wijnproducerende landen, waaronder 10 oude wijnen (voor 1988) en 39 recente wijnen (2021-2024). De resultaten zijn alarmerend. Oude wijnen, geproduceerd voor 1988, bevatten geen detecteerbare hoeveelheden TFA. Vanaf 1988 werd een lichte toename waargenomen (13-21 microgram per liter), maar na 2010 steeg de concentratie drastisch. Recente wijnen hebben een gemiddelde TFA-concentratie van 121 microgram per liter, met pieken tot 320 microgram per liter. Dit is ongeveer 100 keer(!) hoger dan de toch al hoge niveaus in oppervlakte- en drinkwater.
Biologische wijnen hebben lagere waarden
TFA werd helaas aangetroffen in alle recente wijnen, zowel conventioneel als biologisch geproduceerd. Het was echter wel opvallend dat biologische wijnen gemiddeld lagere TFA-concentraties hadden, ook al waren ze niet vrij van verontreiniging. Op zich ook logisch, aangezien er tegenwoordig niet alleen in het grondwater, maar zelfs in regenwater PFAS wordt gevonden. Er is echter een duidelijke link met pesticiden. Wijnen met hogere TFA-concentraties bevatten ook meer residuen van synthetische pesticiden. In 94% van de conventioneel geproduceerde wijnen werden tot acht pesticiden of hun metabolieten gedetecteerd, waaronder PFAS-fungiciden zoals fluopyram en fluopicolide. Dit wijst erop dat PFAS-pesticiden een belangrijke bron van TFA-verontreiniging zijn in de landbouw.
De onderzoekers vermelden ook nog een interessante chronologische trend. De stijging van TFA in wijnen valt samen met de introductie van PFAS-pesticiden en F-gassen na de ondertekening van het Montreal Protocol in 1987, dat leidde tot de vervanging van ozonafbrekende stoffen door gefluoreerde alternatieven.
PFAS-pesticiden in wijn
In de EU zijn 37 pesticiden goedgekeurd die PFAS bevatten, waarvan sommige afbreken tot TFA. Deze stoffen worden direct op gewassen gesproeid, waardoor TFA via de bodem en planten in voedsel, zoals druiven, terechtkomt. Daarnaast zijn er de F-gassen. Dit zijn gefluoreerde gassen, gebruikt in koelsystemen en andere industriële toepassingen. Die komen in de atmosfeer terecht en breken af tot TFA, dat via regen in het milieu en de voedselketen belandt.
Andere bronnen, zoals afvalwaterbehandeling en industriële vervuiling, dragen ook bij, maar PFAS-pesticiden zijn de dominante factor in agrarische gebieden.
Gevolgen voor consumenten en de wijnindustrie
De aanwezigheid van TFA in wijnen roept vragen op over de veiligheid van voedsel en dranken. Hoewel de huidige TFA-niveaus in wijn volgens sommige richtlijnen (zoals die van het Nederlandse RIVM) nog binnen veilige grenzen vallen, is de “veiligheidsbuffer” klein en mogelijk al overschreden. De persistente aard van TFA betekent dat de concentraties in het milieu en voedsel alleen maar zullen toenemen zonder ingrijpen. Dit kan leiden tot langetermijnrisico’s voor de volksgezondheid, vooral omdat TFA zich ophoopt in het menselijk lichaam.
Voor de wijnindustrie vormt TFA-verontreiniging een bedreiging voor de reputatie en economische levensvatbaarheid. Consumenten eisen steeds vaker veilige en duurzame producten, en de aanwezigheid van ‘voor eeuwig’ chemicaliën kan het vertrouwen in Europese wijnen schaden. Biologische wijnproducenten, hoewel minder getroffen, zijn niet immuun, wat de noodzaak onderstreept voor systemische veranderingen in de landbouw en industrie.
PAN Europe pleit voor dringende maatregelen om TFA-verontreiniging aan te pakken, waaronder een verbod op PFAS-pesticiden. Het voorgestelde verbod op flutolanil, zou al een cruciale stap zijn om verdere TFA-ophoping te voorkomen. Daarnaast een strengere regelgeving voor F-gassen en implementatie van nieuwe EU-regelgeving. Ook verplichte monitoring van TFA in voedsel en water, samen met strikte limietwaarden, is essentieel om de blootstelling te beheersen.
